1 Onderhoud
Wij doen het onderhoud zelf.
firma's (in uiterst noodgeval):
- Eysbouts, Driehoekstraat 3, 5721 AA Asten, 0493-691445
- M. van de Kerkhof, Postbus 9 5740 AA Beek en Donk, 0492-381223 (Heeft torenuurwerk-sturing in de drie kerken geplaatst.)
1.1 Jaarlijks onderhoud van de luidklokken
in eigen beheer, omvat:
- het smeren van de klokken in AK en JK (met vetspuit)
- het controleren of de klepels nog vastzitten
- om de 5-10 jaar de smering van de diverse differentieels controleren.
2 St. Augustinuskerk
2.1 Kloksturing Apollo
Apollo I-systeem, identiek als in Mariakerk (geplaatst eind 1992). Nb. het is ook wel te vinden als Hauptuhr Campa 2000 Apollo.
De kloksturing heeft een nieuwe DCF77 antenne gekregen in mei 2012 (deze heeft de vorm van een microfoon). Besteld bij Bürklin (Duitsland) art. 06N8797 (=Grässlin 07.01.0028.1). (andere aanduiding: WA-EKF 3967). Deze voldoet perfect (zelfde type sturing hangt in Mariakerk).
De handleiding, inclusief de (haast niet verkrijgbare) programmeerhandleiding (zie deze link) bevindt zich ook in de Mariakerk (kluis).
Onder de klokverdieping hangt de sturing/schakelkast. De contactoren, die ca 3 jaar levensduur hadden, zijn vervangen door overgedimensioneerde solid state contactoren rond 2005?. Deze laatste hebben nog geen enkel probleem veroorzaakt.
Let op: de volgorde van de relais in de schakelkast is niet de volgorde van de klokken boven! Bij problemen eerst kijken of de kettingen nog opliggen!
2.2 Slagwerk
Onder de motoren van de hamers zitten solid-state-relais (toch zeker onder die van de kleine/linker klok). Deze laatste is vervangen na de blikseminslag in 2011.
2.3 Torenuurwerk
De klokhamer voor de middelgrootste klok: solid state relais 6A doorgeslagen bij blikseminslag, zat een varistor 10K391 over last (varistor is weggelaten solid state relay is nu 25A geworden) Het relais zit aan de achterkant, onderaan van de hamerinstallatie.
De motor van het torenuurwerk is na de blikseminslag (2011) opnieuw gewikkeld door firma Salden, Electro BV Leonard Langweg 6, 6121 PA Born. De roller microswitch (zie volgend onderdeel) op de nok is vervangen op 8 juni 2012. De vorige roller dateerde van dec. 1992.
2.3.1 Roller microswitch
Even de gegevens: roller level switch in uurwerkmotor en kennelijk in de aansturing van alle luidmotoren St. Augustinuskerk.
type SPCO roller microswitch, 15 A (= RS-online 398-7859 = PN4-GK48 H (één in voorraad in bus))
(Mogelijk ook bekend als ZF Long Roller Lever Micro Switch, Screw Terminal, 15 A @ 250 V ac, SPDT).
een alternatief bij RS-online 517-876 fabrik. nr. GPTCRS01 (fabrikant: ZF)
Er zijn nog andere: Z-15GW2-B normally open/close parallel Roller lever limit switch (Aliexpress) merk OMRON. De switches zijn in voorraad. (Gaan overigens nauwelijks ooit stuk).
2.3.2 Wat doen bij afgelopen/gebroken ketting
In januari 2011, oktober 2019 en maart 2021 is de ketting van de kleine klok afgelopen. Deze is opnieuw gespannen. Hierbij moet je erop letten dat het beginpunt (nulpunt) van de schakelaar die door de ketting bediend wordt (loopt mee op as van aandrijfmotor) juist is. Je kunt het bepalen, naar analogie van andere de klokken. (huis afnemen van schakelaar).
Je kan makkelijk de teflon-schijven losmaken en richten naar analogie van de kloksturing ernaast.
Het handigste is het de ketting op te leggen, daarna een kabelklem losmaken, met tang bijspannen en kabelklem weer vastzetten. Gebruik de slagmoerschroevendraaier.
De schakelaar in het luidsysteem is overigens dezelfde als de rollermicroswitch in de torenuurwerkmotor van de St. Augustinuskerk.
2.4 Wijzerplaatverlichting
ZIE OOK HIERONDER BIJ DE ST. JOZEFKERK.
| Archief: Situatie 2011-2015
De torenverlichting had diameter 180 cm. In 2011 is deze vervangen. Dit kan van binnenuit via de luiken in iedere wijzerplaat.
De plexiglazen buizen zijn in eigen beheer bewerkt en gebogen (buigvorm ligt om zolder Mariakerk) en voorzien van LED's van het type led 8mm 360gr geel-oranje (Conrad nr. 184473) en goedkoper kennelijk Conrad nr. 1556770.
Er zijn ca 50 in voorraad juli 2023 (ook gele 10 mm van 360gr, weet niet meer waar deze gekocht zijn).<br.
Wijzers en wijzerplaat hangen aan 12V DC, heel licht afgezekerd. De oude trafo's uit 1992 zijn vervangen (twee waren om zeep na de blikseminslag op 29 augustus 2011).
- Grote wijzers: 18 led om de 4 cm. Totale lengte plexiglas: 86 cm.
- Kleine wijzers: 12 leds om de 4 cm. Totale lengte plexiglas: 57 cm.
- wijzerplaat: 2 stukken plexiglas van 256cm, leds om 45? cm op losse draad.
Voor de rand van de wijzerplaat: plexiglazen buizen van 20mm diameter(dik 3mm) aan elkaar gemaakt met dikkere plexibuis van 25 mm (dik 2 mm), met siliconenkit ertussen. Aan het uiteinde zijn dunnere pijpjes geplaatst om ze in de bestaande beugel te kunnen plaatsen. Dit is niet afdoende moet kit zijn geschikt voor plexiglas, dan wel epoxy.
Het warm buigen hiervan is op een eigengemaakte en intussen afgevoerde mal gebeurd.
Details zie de huidige situatie.
De diameter van de wijzerplaat is 180 cm. (let wel tot 2015!) Op de laagste punten van de buizen van de uuraanduiding is een klein (3 mm) boorgat om ev. vocht te laten weglopen.
Er is hiervoor een apart bestand ..... opzoeken. //
Het vastzetten van de buis gebeurt met koperdraad (resistent tegen UV licht!) of met RVS tieraps (in bus).
|
2.4.1 Situatie na restauratie 2016
Nieuwe verlichting fa. Eijsbouts i.v.m. restauratie. Ik wil de spanning die nu op minimale van voeding staat nog verlagen via een of twee diodes. Te doen!
2.5 Galmborden
Tot 2015 waren deze van rode Trespa, zie monsterplaatje in verfkelder Mariakerk. Nu zijn ze van red cedar.
3 Mariakerk
3.1 Kloksturing Apollo
Apollo I-systeem, identiek als in St. Augustinuskerk. De kloksturing heeft een nieuwe DCF77 antenne gekregen in januari 2013. Besteld bij Bürklin (Duitsland) art. 06N8797.
De gebruikershandleiding en de Duitse programmeerhandleiding (zeer moeilijk te achterhalen) bevindt zich in de kluis van de Mariakerk en hier:
Programmeerhandleiding Apollo-torenuurwerk.
Op 16 mei 2017 is het slagwerk na 22.00 tot aan 8.00 uur uitgeschakeld.
3.2 Pulsomzetting naar luiden/slaan
De omzetting van puls van 1 sec. naar de luidslag (230v DC 0,3sec.) is van eigen fabrikaat. Deze bevindt zich op zolder onder de vlieringtoren, voor elke klokhamer een maal.
De ombouw was nodig omdat het oude systeem met mechanische relais zoveel storing gaf dat het de voedingen van andere apparaten opblies.
In februari 2018 veroorzaakte het Apollo-systeem het doorslaan van de grote klokspoel. Er kwam een permanent signaal van ca. 160V AC naar boven.
Oorzaak: de varistor die over de klokrelais staat in de Apollo. Ik heb de twee varistors bij de klokrelais weggeknipt. Er zitten er zo wie zo al in de stuurprint boven.
De klokspoel is opnieuw gewikkeld. De klokhamersturingen op zolder zijn nu voorzien van een PIC10F206 (programma: klokhamer5.asm). Deze is bestand tegen een te lange puls en ook tegen korte stoorpulsen.
Let op: op de printplaat is 230V DC en IS NIET GALVANISCH GESCHEIDEN van de laagspanning!!! (Zelfde bij kleine klokhamer in St. Jozefkerk.)
3.3 De klok- of magneetspoelen
|
|
|
 Klaar om te wikkelen. Kogellager tijdelijk op as. Schijfjes van plexiglas. As omhuld met krimpkous (doorzichtig hier). |
 Wikkelapparaat (bewaard op zolder pastorie) |
3.3.1 Omschrijving
De originele magneetspoelen van de klokken van de Mariakerk:
- grote klok diameter 70 mm, breedte van spoel (enkel koper) 42 mm
- kleine klok diameter 65 mm, breedte 40 mm
Dezelfde maten (grote) ook bij slagwerk op de kleine klok in Meers.
De magneetspoel kan je los/vastmaken met één sleutel 24.
De gebruikte wikkeldraad: 0,4 mm.
Moersleutel om de spoel los te maken.
Bestelbaar bij bij rs-online (0,5 kg) of bij transfer multisort elektronik BV (TME) daar per kg (dan hoef je geen koppeling te maken, er gaat ca 700-800 gr. koperdraad op de grote spoel).
3.3.2 Het wikkelen van een klokmagneet
Bij wikkelen van spoel letten op:
- het zwakke punt is de wikkeling die op de as zit en waar de begindraad langs de wikkelingen loopt.
- Dat is nl. waar het grootste spanningsverschil tussen draden/behuizing bestaat.
- Het eerste is opgelost door 2 maal stevige krimpkous rond as te doen.
- zorg dat de zijden van de spoel parallel staan
- de zijden zijn passende schijven van dun plexiglas op maat gedraaid op de houtdraaibank (garage AK)
- maak het papiertje na elke wikkellaag ca 1 mm te breed, vastzetten met plakbandje (de facto kan het ook zonder, ik wikkel steeds van links naar rechts om een puinhoop te voorkomen)
- na plaatsing in houder wordt de spoel aangegoten met epoxyhars en facultatief vacuümgezogen om epoxy overal in de spoel te krijgen. (Zorg dat dat de epoxy niet overtijd is! Eerst testen. Ervaring.)
- er is een werkende wikkelmachine op de zolder van de pastorie
- tip: zorg ervoor dat bij het aanbrengen van de spoel de draadwikkelingen niet samengeknepen worden (kan makkelijk met de grote moer). Behoud ze in de vorm waarin ze gewikkeld zijn. Het aandraaien met extra druk op de wanden van de spoel heeft 2x tot een doorgeslagen spoel geleid. Indien de spoel vacuüm gegoten is en uitgehard is dit probleem waarschijnlijk definitief te voorkomen.
Ohmse weerstand kleine klok ca 69 Ohm. Grote ca 78 Ohm. Let op als de spoel in de metalen huls zit, gaat de weerstend omhoog naar ca. 100 Ohm.
Je kunt hem ook laten wikkelen bij Salden Elektro, Leonard Langweg 6, 6121 PA Born.
P.S. waarschijnlijk (maar niet gedaan) maakt het zorgvuldig opwikkelen (in een richting) niet echt uit en kan ook het papier ertussen weg. (juli 2021)
3.3.3 Geschiedenis
Op 4 oktober 2008 zijn eerst de magneten en klokhamersturing in de Mariakerk vervangen door een kloksturing van eigen ontwerp (met super mosfet) omdat de oude mechanische relaissturingen zodanig stoorden dat de nieuwe monitor bij het Jeugdkoor sneuvelde.
Kort daarna is een klokhamersturing met een PIC gemaakt voor Meers. Dit is nodig vanwege de enorme hoeveelheid storing op het net. Het was daar -in tegenstelling tot in de Mariakerk- onmogelijk om een analoge versie voldoende te ontstoren. Naderhand is deze versie ook in de Mariakerk toegepast, vanwege weliswaar zeer zeldzame, stoorpulsen die de klok deden slaan.
In 2017 is spoel van de grote klok doorgeslagen en vervangen.
In februari 2018 sloeg de grote klokspoel door door een fout in Apollo I (lekkende varistor over relais, deze gaf constante puls). De sturing van de klokhamer is nu voorzien tegen deze storing. Zowel te lange/permanente als te korte (storing) pulsen worden genegeerd. De varistors in de Apollo zijn gewoon verwijderd. Er zit standaard een varistor in elke klokhamersturing.
Reparatie: Indien de spoel doorslaat dan zijn ook de grote gelijkrichter, de fet BS170 en de mosfet BUK438 van de klokhamersturing rip (zoals in vorig voorbeeld).
In jan. 2019 sloeg de kloksturing van de grote klok door. Toen waren enkel mosfet BUK438 en zekering stuk en de ohmse weerstand van spoel was 38 Ohm (helft van wat verwacht). De mosfet BUK438 is vervangen door IRFPE50 (BUK niet meer te krijgen). De epoxyhars waarmee de spoel was ingegoten bleek niet uitgehard, (waarschijnlijk te oude epoxy gebruikt) waardoor de spoel binnenin is doorgeslagen. De spoel is opnieuw gewikkeld en deze keer vacuüm gegoten.
Les: epoxy eerst proef doen of hij (nog) goed is en of en hoe snel hij uithardt.
Op 12 september 2023 sloeg de bliksem in op de toren en is de kloksturing en spoel van de grote klok opgeblazen. (De blusdiode en gelijkrichter heb ik vervangen). De spoel is hersteld en op 22 september teruggeplaatst. Waarschijnlijk is het afhankelijk van de richting waarin de blusdiode staat of de spoel, enz. gerookt is. Toevallig in goede richting dan is er kennelijk niets aan de hand.
4 St. Jozefkerk
4.1 Klokken
De klepels hangen aan stang M33 (dus sleutel 50).
In oktober 2023 hing de klepel van de kleine (linker) klok (Gerardus) los.
4.2 Kloksturing
EMKA-256CT (1992).
De accuutjes ervan gaan na ca 5 jaar stuk. Zij nu vervangen door 4x 1,2V 330mAH NiMh AAA, (zie vervangschema). Let op dat je het vermogen niet te hoog maakt, vw. de oude voeding. De accuutjes zitten in een apart behuizinkje (het kleinste bij de kloksturing) zodat ze niet meer losgesoldeerd moeten worden. Als de accuutjes stuk zijn dan "onthoudt" de EMKA zijn instellingen niet meer. Na het vervangen moet de klokinstelling dus opnieuw gebeuren, tenzij je de boel onder spanning weet te houden (hot swappen). Zie hieronder. Handleiding in kluis Meers. Hou het vermogen van de accuutje zo klein mogelijk, vanwege de intussen gedateerde ingebouwde oplader in de EMKA.
Het is mogelijk om een hot swap te doen (ook gedaan in 2023), zet 4,8v (4 batterijtje in houder batterijhouder) via 2 krokodillenklemmen op de juiste plaats en vervang de accuutjes.
Onder de moederklok Chronos (deksel wegnemen) zitten 3 tuimelschakelaars om minuten en seconden van de wijzers in toren te synchroniseren.
- Links rood: minuten (stand naar boven 3x zo snel, middenstand normaal/operationeel, naar beneden minuten stop)
- Links geel: seconden (stand naar boven 3x zo snel, middenstand normaal/operationeel, naar beneden seconden stop)
- Rechts groen: is aan/uit moederklok.
Let op dat de Emka wat betreft de seconden synchroon loopt met het moederuurwerk. Let daarop bv. bij het opnieuw instellen na nieuwe batterijen. Zorg dat de seconden gelijk lopen! Zie handleiding Emka. Het gaat erom de juiste tijd, dag etc. in te stellen en dan exact op 0 sec. de puls te geven zodat hij start en op de nauwelijks zichtbare knop onderaan op SNK te zetten. (betekent waarschijnlijk: synchroon). Bij het stellen op SK zetten. Zie hieronder.
 Klokkensturing. Rechtsboven Chronos. Rechts midden EMKA (zwarte voorplaat). Links boven: eigen klokluidsysteem. Links onder: Bediening ChurchSlide/projectie. Onder midden: accukastje. |
4.3 Klokluidsysteem
De pulsomzetting naar slaan of klokhamersturing en de grijze stuurkast zijn van eigen fabrikaat uit mei 2018. Het oude eigengebouwde systeem uit april 2009 dat nog volledig voldeed werd vervangen.
Nieuw is dat de uurslag (grote hamer) nu vanuit de eigen sturing wordt aangestuurd en niet elektromechanisch vanuit de uurwerkmotor en dat de grote en kleine hamer beveiligd zijn. Zij kunnen niet meer slaan zolang de betreffende klok luidt of naslingert.
4.3.1 Emka
4.3.1.1 Tijdpulsen in van Chronos
De Emka hoort synchroon met de Chronos te lopen. D.w.z. de minuutpulsen van de Chronos komen binnen maar let op:
als je de kast van de Emka (voorkant) afneemt zit aan de onderkant een slecht zichtbare schuifschakelaar, gemarkeerd: SK - SNK. Zet deze als alles klaar is altijd naar rechts (SNK) om te synchroniseren met de Chronos-klok. Op SK kan je vrij met de tijd spelen. Zie hieronder bij Emka.
4.3.1.2 Luidpulsen uit naar eigen systeem
Het systeem krijgt via klok 1 en klok 4 van de EMKA een positieve puls van 1 minuut (aan-uit).
Deze puls vanaf 2018 (5V DC) mag niet langer zijn dan de duur van het kortste luidprogramma: dus instellen bij elke aan/uit op 1 minuut en niet langer!
- de puls van Emka voor klok 1 -> voert het voorluiden (luiden voor de Mis) uit
- de puls van Emka voor klok 4 -> voert het angelus uit.
Instellen: (de actuele instelling in 2012)
- de kortste puls is 1 minuut. Je moet elke keer aan én uit instellen. (elke dag/keer apart)
- angelus (klokingang 4):
- maandag-zondag: 8.01 uur (1 over het uur om conflict met de uurslag te vermijden)
- maandag-zondag: 12.01 uur
- maandag-vrijdag en zondag: 18:01 uur (zaterdag niet vw. avondmis!)
- voorluiden (klokingang 1):
- zaterdag 17:31 en 17:45 uur
- dinsdag 18:15 uur
De Emka heeft een accu-backup om de instellingen, enz. te onthouden. Dat zijn 4 NiMh accu's (origineel 260mAh). Op 18/8/2018 vervangen door 4 nieuwe AAA-accu's (lichtste die ik kon vinden). Deze zijn in apart kastje geplaatst (rood-blauwe draad komt eruit) zodat het vervangen in de toekomst geen soldeerwerk en demontage meer vereist. Na het plaatsen van de accu's moeten uiteraard de instellingen opnieuw gebeuren, tenzij je er de spanning op weet te houden.
Je kan de accuutjes als je hulpspanning van bv. 4 andere accuutjes aanhaakt hot swappen, zodat je de boel niet opnieuw hoeft in te stellen. (2023 zo gedaan)
4.3.2 De drie rode toetsen en zwarte toets
De rode toetsen starten een klein luidprogrammaatje;
- 1: voor dood luiden
- 2: voor de mis luiden
- 3: drie minuten alle klokken luiden
- De zwarte reset knop stopt het uitvoeren van al deze programma's en het luiden van de klokken (aan/uit via gele knoppen) onmiddellijk. (Luidklokken luiden uiteraard vanzelf uit).
De rode leds knipperen tot er geen hoge input meer is voor angelus of programma.
Daarna pas wordt opgestart. De uurslag en hameren in algemeen worden pas toegestaan na een veilige opstarttijd (de max. tijd van uitloop van elke klok).
De reset-knop reset de tijdsaanduiding niet!
4.3.3 De drie gele toetsen
om klokken individueel aan / uit te zetten
de groene led geeft aan of de hamer slaat (wordt bediend vanuit het angelusapparaat).
4.3.4 De groene en drie gele leds
geven aan of de hamer slaat, dan wel of de drie klokken luiden.
4.3.5 De drie keuzeschakelaars
- links: uurslag. Het slaan van de klok toestaan op uur en halfuur (standaard aan). Nb. na stroomuitval kan eerste uur en halfuur de slag fout zijn.
- midden: dit automaat aan/uit. Bij aan wordt klokpuls (klok 1) van de Emka uitgevoerd en wordt dus voor de Mis geluid
- rechts: angelus aan/uit. Idem maar den voor angelus (klok 4). (Uitzetten bv. bij uitvaart waaronder angelus geluid wordt, stoort veel te veel).
4.3.6 Technische info
Nb. na stroomuitval kan het een tijdje duren voor de DCF77 klok de juiste tijd vindt. De halfuurslag begint pas na het eerste volle uur. De uurslag kan bij de eerste keer na stroomuitval fout zijn. Even geduld dus.
De DCF77 antenne was eerst die van Conrad (641138) maar is vervangen door een betere: altel AT-513 (odbiornik sygnalu dcf77 van www.altel.pl). Om deze laatste aan te sluiten in R3 (10K) doorgeknipt op print van DCF77. Wil je ev. wel weer een conrad-antenne aansluiten plaats dan 10K tussen signaal en +.
Let ook op dat bij een reset/opstart de veiligheid voorkomt dat je de eerste tijd de klokhamers kunt gebruiken.
Schema zie hier.
4.3.6.1 Klokhamer grote klok
De klokhamer van de grote klok (uurslag) is een motor die via een excentriek een hefboom optilt die voorbij het diepste punt vrij opspringt (aan andere kant hangt de hamer) zodat de hamer dan de klok slaat.
De hefboom is aan het vrije uiteinde voorzien van een stevig magneetje dat beweegt voor een houten wandje voorzien van twee hall-sensoren. Via deze hall-sensoren die de positie van de hefboom bepalen (rust of in slag) wordt een puls van 5v+ omgezet naar een slag.
De testknop in de toren werkt overigens enkel wanneer de signaalleiding van beneden losgekoppeld is. (TODO dit ooit makkelijker maken)
Er is een utp-kabel waarvan drie aders gebruikt worden om dit signaal in toren te krijgen.
De vrije aders kunnen ev. ooit gebruikt worden om het luiden van de klokken zelf te sturen ipv van het oude en nog steeds gebruikte 220V hotelschakelaarssysteem.
De hall-sensoren (H501) zijn ingegoten in epoxyhars, evenals de magneet die op de slagarm bevestigd is.
Er zit een schakelaar naast de meterkast op zolder om de motor van het torenuurwerk uit te zetten.
De kabel tussen hefboom boven en hefboom beneden moet vrij strak gespannen zijn willen de sensoren de positie van de slag kunnen bepalen. Normaliter is daar geen onderhoud aan, sedert de kabel beneden via een rollenvenster geleid wordt.
 Slagmotor grote klok. Onder hefboom. Links (achter wit) sensoren. |
 Slagmotor grote klok. Aan einde hefboom kabel naar beneden (naar hamer_ |
 Slagmotor grote klok, sturingkastje (5v signaal in; 230 puls uit) |
 Hoofdschakelaar slagwerk(rechts) |
 Differentieel in midden met 4 aandrijfstangen voor torenuurwerk |
Schema zie hier.
| 
