Begraafplaats Op de Berg, monumenten: verschil tussen versies

Uit Parwiki
Regel 149: Regel 149:
 
{|width=900px cellpadding=10
 
{|width=900px cellpadding=10
 
|align=justify|
 
|align=justify|
−
De oude grafkapel van de familie de Geloes werd/wordt binnen deze familie de "caveau" (kelder) genoemd. Dit weten wij van de dames Paumen (Dorpstraat), die jarenlang sleutelhouder van de kapel waren. De grafkelder, die zich vroeger onder het priesterkoor bevond, is alles wat overbleef van de [[Geschiedenis St. Augustinuskerk#Overstroming en nieuwe kerk.|vorige kerk]] (1459-1843). De huidige grafkapel werd gebouwd op de reeds bestaande grafkelder van de grafelijke familie de Geloes.<ref>Deze familie was vanaf 1818 tot 1885 eigenaar van het kasteel. Na een brand in 1885 is de familie vertrokken uit Elsloo.</ref> Deze familie betaalde Fl. 2000.- voor de bouw van de nieuwe kerk (na de brand van 1843) op voorwaarde dat men een eigen begraafplaats zou krijgen. Na nog een tegemoetkoming voor de armen, voor kerkmeubelen en een hoofdaltaar, werd dit verzoek ingewilligd. In de grafkelder liggen een aantal leden van de familie d'Arberg begraven. [[Grafkapel de Geloes, binnenaanzicht|Meer info en binnenaanzicht van de kapel]]. Hier ligt o.a. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles-Alexander_van_Arberg Mgr. Alexander d'Arberg], wijbisschop van Luik en later bisschop van Ieper (+1809),<ref>In de [https://nl.wikipedia.org/Sint-Maartenskerk (Ieper) Sint Maartenskerk], de oude kathedraal van Ieper -helemaal herbouwd na de eerste wereldoorlog- staat kort bij de ingang bij een rij bisschoppen zijn naam met wapenschild, dat overigens het wapenschild van Elsloo is. Het bisdom Ieper werd in 1801 door een concordaat met Napoleon definitief opgeheven. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles-Alexander_van_Arberg Mgr. d'Arberg] was daarmee de laatste bisschop van Ieper.</ref> die in de Franse tijd zijn toevlucht zocht bij zijn broer op het kasteel in Elsloo<ref>De familie d'Arberg bezat het kasteel van 1641 tot 1818 en verbleef er regelmatig.</ref> en naar wie een straat in Elsloo vernoemd is.<br>
+
De oude grafkapel van de familie de Geloes werd/wordt binnen deze familie de "caveau" (kelder) genoemd. Dit weten wij van de dames Paumen (Dorpstraat), die jarenlang sleutelhouder van de kapel waren. De grafkelder, die zich vroeger (in de vorige kerk) reeds onder het priesterkoor bevond, is alles wat overbleef van de [[Geschiedenis St. Augustinuskerk#Overstroming en nieuwe kerk.|vorige kerk]] (1459-1843). De huidige grafkapel werd gebouwd op de reeds bestaande grafkelder van de grafelijke familie de Geloes.<ref>Deze familie was vanaf 1818 tot 1885 eigenaar van het kasteel. Na een brand in 1885 is de familie vertrokken uit Elsloo.</ref> Deze familie betaalde Fl. 2000.- voor de bouw van de nieuwe kerk (na de brand van 1843) op voorwaarde dat men een eigen begraafplaats zou krijgen. Na nog een tegemoetkoming voor de armen, voor kerkmeubelen en een hoofdaltaar, werd dit verzoek ingewilligd. In de grafkelder liggen een aantal leden van de familie d'Arberg begraven. [[Grafkapel de Geloes, binnenaanzicht|Meer info en binnenaanzicht van de kapel]]. Hier ligt o.a. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles-Alexander_van_Arberg Mgr. Alexander d'Arberg], wijbisschop van Luik en later bisschop van Ieper (+1809),<ref>In de [https://nl.wikipedia.org/Sint-Maartenskerk (Ieper) Sint Maartenskerk], de oude kathedraal van Ieper -helemaal herbouwd na de eerste wereldoorlog- staat kort bij de ingang bij een rij bisschoppen zijn naam met wapenschild, dat overigens het wapenschild van Elsloo is. Het bisdom Ieper werd in 1801 door een concordaat met Napoleon definitief opgeheven. [https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles-Alexander_van_Arberg Mgr. d'Arberg] was daarmee de laatste bisschop van Ieper.</ref> die in de Franse tijd zijn toevlucht zocht bij zijn broer op het kasteel in Elsloo<ref>De familie d'Arberg bezat het kasteel van 1641 tot 1818 en verbleef er regelmatig.</ref> en naar wie een straat in Elsloo vernoemd is.<br>
 
In de achterwand (oostzijde) van de kapel is aan de buitenkant een grafsteen ingemetseld die voorheen in het koor van de vorige kerk lag (een soortgelijke steen lijkt op de kop, dus met de gladde kant boven, in de ingang van de huidige kerk te liggen). Het opschrift luidt:<br>
 
In de achterwand (oostzijde) van de kapel is aan de buitenkant een grafsteen ingemetseld die voorheen in het koor van de vorige kerk lag (een soortgelijke steen lijkt op de kop, dus met de gladde kant boven, in de ingang van de huidige kerk te liggen). Het opschrift luidt:<br>
 
"''Hier ligt begraven edelen ende strengen Heere Heere Conrard van Gavere, ridder, Heer tot Elsloe, vrijheer tot Diepenbecke, Peer, Guell, St. Aechtenroede, Hettene, die starf in t jaer 1570 den 3den dach van May''".<br>
 
"''Hier ligt begraven edelen ende strengen Heere Heere Conrard van Gavere, ridder, Heer tot Elsloe, vrijheer tot Diepenbecke, Peer, Guell, St. Aechtenroede, Hettene, die starf in t jaer 1570 den 3den dach van May''".<br>

Versie van 8 sep 2023 13:43

Sjabloon:Menukop kerkhof

1 Monumentale kruisen

Zes 16de en 17de eeuwse monumentale grafkruisen, waarvan er vijf tegen de westwand van de St. Augustinuskerk stonden zijn bij gelegenheid van de restauratie van deze kerk in 2010 overgebracht naar het kerkhof zelf. Op 3 oktober 2019 is daar een zesde kruis aan toegevoegd dat achter een bestaand graf tegen de westmuur vrijwel volledig in de grond gezakt was (kennelijk bij een bijzetting in 1952). Op de huidige plaats komen de kruisen beter tot hun recht en zijn ze beschermd tegen p(a/i)sserende viervoeters en parkerende fietsen. De graven waar deze kruisen oorspronkelijk bijhoorden bestaan al eeuwen niet meer. Deze kruisen zijn beschermde monumenten. Overigens zijn er rond de huidige St. Augustinuskerk nooit mensen begraven. Het kerkhof is nooit groter geweest dan het huidige kerkhof, dat rond de vorige kerk gesitueerd was.
Wij proberen hieronder de teksten op de oude grafkruisen te ontcijferen. Sommige grafmonumenten lijken op het eerste zicht geen opschrift meer te hebben tot je ze nat maakt.

Monumentale 16de en 17de eeuwse grafkruisen
Monumentale 16de en 17de eeuwse grafkruisen

Zes monumentale kruisen tegen zuid en westwand van het kerkhof

Monumentaal grafkruis 1625
Monumentaal grafkruis 1643
Monumentaal grafkruis 1606

HIER LIGT BEGRAVEN GEICKEN BECKERS STARF Ao 16.. DEN .. EN MEKKEN SMETS SIN HUISVROUWE STARF Ao 1625 DEN 25 DECEMBER BIDT GODT VOOR DE ZIEL
De versie van P. Habets[1] luidt:
HIER LIGT BEGRAVEN GERCKEN BECKERS STARF Ao 16.. DEN .. EN MEICKEN SMIETS SIN HUISVOUWE STARF Ao 1625 DEN 23 DECEMBER BIDT GODT VOER DE SEIL

HIER LIGT BEGRAVEN DE HERE ET?CLAEDYGBER VAN GUELLE EM 18 APRIL Ao 1643 ONZE ... SYNE BID GODT VOOR DE ZIEL

LIESKEN AEIEN NAGELATEN HUSVROUWE VAN IAN KONINCK IAER ANNO 1606 (Deze tekst komt uit ons archief en is deels zeer moeilijk te controleren.) De versie van P. Habets[2] luidt:
HIER L(IG)/GEN BE/GRAVEN/ LIESKEN /AIEN / NAGELATEN HVSVROVWE / IAN KONINCK IS GESTORVEN / O ONSER LIEVEN VROUWEN LICHTMVS DACH INT / IAER / ANNO/ 1606

Monumentaal grafkruis 1557
Monumentaal grafkruis 1688
Monumentaal grafkruis 1619

Fractuurschrift. Op gezag van P. Habets[3] de volgende vertaling.
Hier lickt begraven
Jan (K)oninc(k)
in het jahr Ao
155(7)
Onderaan een wapenschild met daarin een anker.

IHS HIER LIGT BEGRAVEN DEN EERSAMEN MATTHIS DEVRLIKEN? STARF DEN 10 AUGUSTUS 1688

Chiroteken tussen I B G B HIER LIGT BEGRAVEN MAICKEN FRISSEN SAELIGERS STIERF DEN 3? MAERSIE 1619

Monumentaal grafkruis 1702 (tekst hieronder)
Hetzelfde grafkruis tekst op de achterkant
Hetzelfde kruis tot oktober 2019 weggezakt in de grond tegen de westmuur achter een ander grafmonument

De teksten op het laatst besproken (links geplaatste) kruis.
Het is het kruis dat decennialang nauwelijks boven de grond uitkwam en het enige met ook tekst op de achterkant.
Het lijkt ook het meest interessante.

Bovenaan een wapenschild met daarin een jachthoorn en springend hert.
Dit is naar alle waarschijnlijkheid het wapenschild van de familie Huberti. Huberti is waarschijnlijk de latinisering van een achternaam als Huibrechts, Hubers, of iets dergelijks.
Hun naam is duidelijk ontleend aan St. Hubertus, bisschop van Maastricht die meestal als jager met jachthoorn en een hert wordt afgebeeld. Overigens houdt het St. Hubertusbeeld in onze kerk precies dezelfde jachthoorn in de hand. Dit beeld was zeker bekend aan de familie Huberti uit Elsloo.
("...." hieronder betekent: een duidelijk blanco gelaten plaats)
("_" staat voor een onleesbaar karakter)

Tekst (voorkant):
HIC QUIESCANT G. HUBERTI OBIIT
1671 VIXIT __ AN UXOR MARI_
VERBOIS OBIIT 1669 VIXIT 84. AN
FILIUS BF HUBERTI OBIIT 1694
VIXIT 61 AN CONIUX AGATA HENDRIX
OBIIT 1712 VIXIT 66 AN FILIUS B

HUBERTI OBIIT

.... VIXIT
.... AN UXOR
CATARINA
DEVELINX
OBIIT 1701
VIXIT 25 __
FILIUS P _
HUBER__
OBIIT ....
VIXIT ....

Vertaling:
Hier rusten G. Huberti, gestorven in
1671, hij leefde __ jaar en zijn vrouw Mari_
Verbois. Zij stierf in 1669 en leefde 84 jaar
zoon B F Huberti die stierf in 1694.
Hij leefde 61 jaar (en) zijn echtgenote Agata
Hendrix, die stierf in 1712 (en) 66 jaar leefde (en) zoon B

Huberti die stierf in

.... en
.... jaar leefde (en) zijn vrouw
Catarina
Develinx
zij stierf in 1701
(en) leefde 25 (jaar)
(en) zoon P_
Huber__
Hij stierf ....
(en) leefde ....

Interessant is dat dit kruis op de achterkant ook een tekst bevat die informatie geeft over het kruis zelf.

Tekst achterkant:

AN 1702
(D)ALINGxxIIDE IN 8DRIS
GEAFFECTEERT. OPDEN.
KNIP. 122 ROEDEN 30?
STUYVER NAERLI(K) MAESTR

Vertaling:

Het begin (onderlijnd) krijgen wij niet ontcijferd.
Onze beste gok:
is dat deze steen (en/of de begraafplaatsen voor de diverse familieleden erbij of eromheen)
in opdracht gegeven is (of overeengekomen is) op ? oktober 1702[4]
voor 122 roeden (grond) gelegen op de Knip en 30? Maastrichtse stuivers.

Een roede is ca 15 m2 grond, maar dit varieerde plaatselijk enorm.
De Knip of Knup is de naam van een bosje tussen Beek en de Veestraat. externe link

De grafsteen van de familie Huberti uit 1702 is bedoeld voor meerdere familieleden. Hij is voorzien van lege ruimtes (spaties) om naderhand het sterfjaar en de leeftijd in te vullen van degenen die nog in leven zijn. Dat is duidelijk bij het jaartal 1712 en leeftijd 66 van Agata Hendrix. Men kan duidelijk zien dat de cijfers door een andere hand gekapt zijn.
Het invullen is echter niet meer gebeurd bij B. Huberti en diens broer (of zoon) P. Huberti. Mogelijk dat het jonge overlijden van B. Huberti's vrouw Catarina Develinx (de Velinx) op 25 jarige leeftijd hiervoor een verklaring vormt en dat B. Huberti Elsloo verlaten heeft.
Het kruis is duidelijk in opdracht gegeven na de dood van deze jonge vrouw en waarschijnlijk geplaatst bij een reeds bestaand familiegraf, waarin zij is bijgezet.

De data op het kruis zitten net op de grens van de beschikbare historische bronnen. De info die wij gevonden hebben is de volgende:
B F Huberti is Balthazar Fredericus Huberti. Deze was gehuwd met Agata Hendrix. Wij vinden hen beiden in het doopregister bij het doopsel van hun kinderen (de data zijn de doopdata) Maria Aleidis (16-3-1664), Joannes Henricus (5-7-1665), Baltazar Michaël (21-11-1666), Baltazar Michaël (!) (19-2-1668), Christoforus (01-10-1680) en Elisabeth (25-10-1690). Agata Hendrix vinden wij in het overlijdensregister. Zij werd begraven op 10 december 1712.
Pierre Habets vermeldt in zijn werk blz. 95-96 dat de familie Huberti zich rond de helft van de zeventiende eeuw in Elsloo vestigde en belangrijke ambten bekleedde: rentmeester van de kasteelheer, secretaris van de schepenbak, secretaris van de "Jonghe Schutterij", opgericht in 1716.[5]

2 Grafkapel van de familie "de Geloes"

De oude grafkapel van de familie de Geloes werd/wordt binnen deze familie de "caveau" (kelder) genoemd. Dit weten wij van de dames Paumen (Dorpstraat), die jarenlang sleutelhouder van de kapel waren. De grafkelder, die zich vroeger (in de vorige kerk) reeds onder het priesterkoor bevond, is alles wat overbleef van de vorige kerk (1459-1843). De huidige grafkapel werd gebouwd op de reeds bestaande grafkelder van de grafelijke familie de Geloes.[6] Deze familie betaalde Fl. 2000.- voor de bouw van de nieuwe kerk (na de brand van 1843) op voorwaarde dat men een eigen begraafplaats zou krijgen. Na nog een tegemoetkoming voor de armen, voor kerkmeubelen en een hoofdaltaar, werd dit verzoek ingewilligd. In de grafkelder liggen een aantal leden van de familie d'Arberg begraven. Meer info en binnenaanzicht van de kapel. Hier ligt o.a. Mgr. Alexander d'Arberg, wijbisschop van Luik en later bisschop van Ieper (+1809),[7] die in de Franse tijd zijn toevlucht zocht bij zijn broer op het kasteel in Elsloo[8] en naar wie een straat in Elsloo vernoemd is.
In de achterwand (oostzijde) van de kapel is aan de buitenkant een grafsteen ingemetseld die voorheen in het koor van de vorige kerk lag (een soortgelijke steen lijkt op de kop, dus met de gladde kant boven, in de ingang van de huidige kerk te liggen). Het opschrift luidt:
"Hier ligt begraven edelen ende strengen Heere Heere Conrard van Gavere, ridder, Heer tot Elsloe, vrijheer tot Diepenbecke, Peer, Guell, St. Aechtenroede, Hettene, die starf in t jaer 1570 den 3den dach van May".
De caveau is eigendom van stichting N.V. Theodora Tot Exploitatie van het Landgoed "Elsloo" en werd in 1997-1998 geheel gerestaureerd. In 2021 waren er ook kleinere restauratiewerkzaamheden.

Caveau, ingemetselde grafsteen oostzijde
Caveau ingang, westzijde
Caveau, zuidzijde

3 Opvallende graven

3.1 Oorlogsgraven

Oorlogsgraf Jo van Es. Hij is begraven in Indonesië
Oorlogsgraf Lamb Martens
Oorlogsgraf Henri Bremmers

J. van Es sneuvelde in Indonesië, waar hij ook begraven ligt. Hier is een oorlogsgraf ter herinnering aan hem.

Hier rust onze lieve zoon en broer Lamb Martens * 20-11-1922 Gesneuveld te Roosteren 28-11-1944

Hier rust onze dierbare echg. en vader Henri Bremmers. Geb. te Herten 8-4-1905 Gevallen te Elslo 10-5-1940. R.I.P.

3.2 Oude pastoorsgraven

Zes graven in en tegen de kerkhofmuur
Grafteksten van links naar rechts
graf 1
IN PIAM MEMORIAM REVMI DM MATHIAE SERVATII KERCKHOFFS, DIOC. LEOD. AB ANNO 1833 VICARII GEN. PAROCHIAE MOSACENSIS ANNIS 7. ET PAROCHIAE ELSLOO ANNNIS 26 PASTORIS. 70 AETATIS ANNO 10A JUNII LEODII DEFUNCTI, ET 13A ANNI 1838 HIC SEPULTI. R.I.P.
Vrije vertaling: Ter zaliger gedachtenis van de zeereerwaarde Heer Mathias Servatius Kerckhoffs. Vanaf 1833 was hij vicaris-generaal van het bisdom Luik, daarvoor was hij 7 jaar pastoor van de parochie Maaseik en 26 jaar van de parochie Elsloo. Hij overleed in zijn 70ste levensjaar in Luik op 10 juni en werd op 13 juni 1838 hier begraven. R.I.P.
graf 2
D.O.M. HIER LIGT BEGRAVEN IDE HEER CHRISTIAAN BOVENS ECHTGENOOT IN EERSTE HUWELIJK VAN MEJUFV A.M. CLAESSENS IN TWEEDE VAN MEJUFVR M. MARGARETHA VAN GELEEN OVERLEDEN DEN 24E 8?? 1833 IN ZYN 76E IAAR STICHTENDE VOOR ALTOOS EENE CAPELLANIE VOOR DE PAROCHIE ELSLOO MET LAST VAN 3 WEKELIJKSCHE MISSEN DOOR DEN CAPELLAAN HIER TE LEZEN OP MAAN VRIJ EN ZATERDAG R.I.P.
D.O.M. is een afkorting van "Deo Optimo Maximo": "Aan de beste en grootste God".
R.I.P. staat voor "Requiescat In Pace": hij/zij ruste in vrede.
graf 3
IN MEMORIAM V.O.Z.E. HEER LEONARDUS PIJPERS PASTOOR TE COTHEM EN HEERS B. * 27.1.1859 + 5.1.1902
Hij was afkomstig van Elsloo (Catsop?)
graf 4
IN VROME GEDACHTENIS VAN DEN WELEDELE HEER PETRUS WILLEMS GEBOREN IN NATTENHOVEN DEN 29. JUNI 1805 KAPELAAN VAN ELSLOO VAN 1859 TOT 1883 EN ALHIER OVERLEDEN DEN 2 DEC. 1884 R.I.P.
graf 5
TER ZALIGER GEDACHTENIS VAN DEN WEL EERWAARDEN HEER HENRICUS HAESEN GEBOREN TE OUD-VROENHOVEN 4 JUNI 1831 ALS PASTOOR TE ELSLOO OVERLEDEN 27 JAN 1905 HIJ RUSTE IN VREDE
graf 6
IN MEMORIAM J.H.E. BIERMANS *1870 +1944 PASTOOR ALHIER 1921 1936

Ter info: De pastoors Kerckhoffs, Petrus Willems, Haesen en Biermans komen voor in de Pastoorslijst Elsloo.

3.3 Oude pastoorsgraven in close-up

Graf Pastoor Kerckhoffs
Graf Bovens
Graf Pijpers

Leonardus Hubertus Pijpers, geboren te Geulle op 27 april 1859, Priester gewijd te Roermond op 25 maart 1884, kapelaan te Sart bij Spa van 1884-1886, te Teuven van 1886-1897. Pastoor te Kotem 1897-1906 en te Heers van 1906-15 maart 1925. Daarna op emeirtaat in Elsloo waar hij overleed op 5 april 1932.

Graf Pastoor Petrus Willems
Graf Pastoor Haesen
Graf Pastoor Biermans

3.4 Graf Anna Starmans

19de eeuwse grafsteen Starmans achter de caveau
19de eeuwse grafsteen Starmans achter de caveau (midden)
Tekst: TER ZALIGE GEDACHTENIS AAN ANNA MARGATH STARMANS GEB TE ELSLOO DEN 11 AUG 1801 EN ALDAAR GODVRUCHTIG IN DEN HEER ONTSLAPEN DEN 29 SEPT 1888 EN VAN MARIA MARG STARMANS ECHTG VAN JACQ METZ GEB TE ELSLOO DEN 26 JAN 1807

De eerste persoon heette officieel Maria Catharine Starmans en was bij haar overlijden in Elsloo weduwe van Henri Peeters. In het parochiële overlijdensregister wordt opgemerkt: "was eertijds inwoner van Schaerbeek bij Brussel; alhier begraven dichtbij de tuin van de pastorie aan de oostkant". Van de andere vermelde personen hebben wij verder niets kunnen achterhalen.

4 Het centrale kruisbeeld

Corpus op kerkhof tot 2005
Corpus op kerkhof vanaf september 2006

Dit betonnen corpus sierde het kerkhof tot februari 2005. Onder de voet stond: 1931 en opzij van de voet: THK003 Anvers.[9]
Het corpus was zodanig verrot door het roesten van het ijzerwerk dat het verwijderd diende te worden.

Het holle bronzen corpus hangt er vanaf september 2006. Het werd ons geschonken door Dhr. Hoogeboom uit Neerbeek.

Torso

Het resultaat: het oude corpus (hierboven) werd noodgedwongen gereduceerd tot deze torso en bevindt zich in de pastorie.

5 Voetnoten

  1. ↑ Vgl. "Oude grafstenen III", in: Heemkundesnippers Maasstreek, april 1988, nr. 5, blz. 14.
  2. ↑ Vgl. "Oude grafstenen II", in: Heemkundesnippers Maasstreek, april 1988, nr. 4, blz. 7-8. Hij heeft nog interessante informatie over de familie Koninck of Coninx.
  3. ↑ Vgl. "Oude grafstenen II", in: Heemkundesnippers Maasstreek, april 1988, nr. 4 blz. 6
  4. ↑ Als 8DRIS gelezen wordt als 8BRIS dan staat er octobris ofwel oktober.
  5. ↑ Pierre Habets, Sint-Hubertus en zijn verering in Elsloo en omgeving, Heemkundevereniging "Maasstreek", Elsloo, 1985.
  6. ↑ Deze familie was vanaf 1818 tot 1885 eigenaar van het kasteel. Na een brand in 1885 is de familie vertrokken uit Elsloo.
  7. ↑ In de (Ieper) Sint Maartenskerk, de oude kathedraal van Ieper -helemaal herbouwd na de eerste wereldoorlog- staat kort bij de ingang bij een rij bisschoppen zijn naam met wapenschild, dat overigens het wapenschild van Elsloo is. Het bisdom Ieper werd in 1801 door een concordaat met Napoleon definitief opgeheven. Mgr. d'Arberg was daarmee de laatste bisschop van Ieper.
  8. ↑ De familie d'Arberg bezat het kasteel van 1641 tot 1818 en verbleef er regelmatig.
  9. ↑ In het Liber Memorialis, 159 lezen wij dat op allerzielen (2 november) 1915 er een kruis op het kerkhof geplaatst werd dat geleverd werd door de firma U?? Ramakers & zonen uit Geleen. Dit moet een nog ouder kruis zijn geweest.
Overgenomen van "https://katholiekelsloo.nl/index.php?title=Begraafplaats_Op_de_Berg,_monumenten&oldid=33534"