Klokken St. Augustinuskerk

1 Opmerking Een groot aantal details over de geschiedenis van de klokken vanaf de klokkenroof in 1942 tot het herplaatsen van de twee kleinere klokken in 1949 moeten wij nog nader onderzoeken. Een aantal mondelinge overleveringen zoals dat de twee kleine klokken na de oorlog teruggekeerd zouden zijn naar Elsloo en hier niet herkend werden en vervolgens in de omgeving van Tegelen een plaats kregen mogen wij naar het rijk der fabelen verwijzen. 2 Kerkklokken

Klokken St. Augustinuskerk 2011: van links naar rechts, Catharina, Maria, Jozef. Zie de oorlogs-"M" op Maria, Klokken St. Augustinuskerk 2016: na opknappen van toren en klokkenstoel. (foto Theo Bauwens) Klokken St. Augustinuskerk 2016: na opknappen van toren en klokkenstoel. (foto Theo Bauwens)

2.1 Kleine klok, Catharina. De kleinste klok heeft een diameter van 86 cm. Ze draagt de inscriptie: VAN BERGEN HEILIGERLEE JONGERIUS AMERSFOORT 1949 Vocor Catharina Refusa sum Anno 1949. Vertaling van het Latijnse deel: Ik heet Catharina en ben hergoten in het jaar 1949. 2.1.1 Geschiedenis kleine klok Deze vorige klok zou origineel in 1470 gegoten zijn in opdracht van Joïs de Grave en vrouwe Anna. Zij was toegewijd aan de H. Catharina. Zij werd hergoten in 1671 onder auspiciën van de doorluchtige heer Nicolaas graaf d'Arberg en Valengin enz. en van de doorluchtige vrouwe Olympia de Gavre, geboren gravin de Frésin, vrijbaronnesse van Elsloo, echtgenoten. Nogmaals werd zij hergoten in 1888 en kreeg het opschrift: “Ik word de vrolijke Catharina genoemd en ben er door de goede zorgen van Jurgens uit Oss”. Wij kennen het opschrift van de gestolen klok, uit de brief van burgemeester Eussen en het stuk uit "Gazet van Limburg". eerste ring: Ao. 1470 fusa. Ao. 1571 refusa d: Jois de Gavre et D'Annae de (Harchies?) + Sancta Catharina Sacra. tweede ring: parchies refunditur Ao. 1671 uspicys ilmi d. Nicolaï comitis d'Arberg de Valengin et Illmae d. Olimpiae de Gavre, natae comitissae de Frésin, lib. Baronissae in Elslot, etc. conjugum. Vertaling: eerste ring: "In het jaar 1470 gegoten, in 1571 hergoten heer Johannes de Gavre en vrouwe Anna (Harchies?) + Gewijd aan de H. Catharina" tweede ring: "Gedeeltelijk hergoten in 1671 onder de auspicieën van de doorluchtige heer Nicolaas, graaf van d'Arberg de Valengin en de doorluchtige vrouwe Olimpia de Gavre, geboren graven van Frésin, vrijbaronnes in Elsloo, enz. echtgenoten." Deze klok werd op bevel van de bezetter op 8 december 1942, samen met de middelste klok, uit de toren gehaald. Ze werd afgevoerd naar Hamburg en werd niet meer teruggevonden. 2.2 Grote klok, Maria. Deze klok van ca 730 kg heeft een diameter van 107 cm. Haar opschrift luidt: DYT YS DER GEMEINDE KLOECK VAN ELSLO + ANNO MILLENO QUATER C OCTOGENA IN MENSIS MAII FUERAT : FUSAQ: CAMPANA HOC CUNCTIS GRATA MARIA NOMEN MICHI DATA : DE VENLO FUSIT JOHANNIS ME : BENE FECIT '“Dit is de gemeenteklok van Elsloo + in het jaar 1480 in mei is deze klok gegoten en ten genoege van allen is mij de naam Maria gegeven. Jan van Venlo maakte mij en hij maakte me goed.” Peter Trecpoel zegt over deze klok in zijn Chroniek bij het jaar 1480: Inden joer van LXXX due waert die groete cloeck te Elsloe opter Maesse by Steyn gegoeten, des mondach noe sacramentsdach. In modern Nederlands: In het jaar 1480 werd de grote klok van Elsloo aan de Maas bij Stein gegoten op maandag na sacramentsdag. Deze oude klok werd, als enige in Elsloo, niet door de Duitse bezetter meegenomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij is met een nog steeds zichtbare "M" (origineel was deze letter helemaal wit) als M-klok (M van Monument) gemarkeerd. De klokken met de grootste kerkhistorische, oudheidkundige of kunstwaarde werden in 1941 voorzien van de letter “M” door de Inspectie Kunstbescherming. Overigens werden deze klokken lang niet altijd met rust gelaten. In Elsloo gelukkig wel. Het is deze klok waarop op het volle en halve uur door een klokhamer de "tijd wordt geslagen". 2.3 Middelste klok (middelgrote), Jozef. Om verwarring te voorkomen het gaat over de middelgrote klok, deze hangt echter niet in het midden in de klokkenstoel. De (doop)-klok heeft een diameter van 93 cm. Haar inscriptie luidt: VAN BERGEN HEILIGERLEE JONGERIUS AMERSFOORT 1949 Vocor Jozef. Fusa sum post bellum sumptibus paroecianis anno 1949. Pulsor ad baptismum omnis novae creaturae Vertaling van het Latijnse deel: Ik heet Jozef. Ik ben gegoten na de oorlog op kosten van de parochianen in 1949. Ik luid bij het doopsel van ieder nieuw schepsel. De originele klok werd geroofd op 8 december 1942 en afgevoerd naar Spijk en is in oktober 1945 teruggekeerd in Elsloo. Bij het ophangen door personeel van de mijn Maurits bleek de kroon (ophanging ervan) beschadigd te zijn. Zij werd hergoten in 1949, toen ook een nieuwe kleine klok gegoten werd. 3 Onze klokken in de tweede wereldoorlog Wij hebben een brief van burgemeester Eussen van Elsloo van 4 december 1942 in ons archief, waarin hij bij de "Heer Rijksarchivaris te Maastricht" vraagt om minstens de twee oudste klokken van Elsloo te sparen van inbeslagneming door de bezetter. Dit nadat de grote klok al een certificaat van vrijwaring gekregen had. Hier de gegevens van de klokken van Elsloo (van 1939!) zoals deze te vinden zijn in de inventarisatie van het Rijksbureau voor monumentenzorg in 1939. I. Gieter J. de Grave, gietjaar 1571, diameter 97 c, gewicht 527 kg. Oorlogsregistratienummer: 5-A-54.P, uitgenomen: 8-12-1942, bestemming: Spijk Deze keerde beschadigd terug in Elsloo in oktober 1945. II. Gieter onbekend, gietjaar onbekend, diameter 65 cm, gewicht 207 kg. Oorlogsregistratienummer: 5-A-55, uitgenomen: 8-12-1942, bestemming: Hamburg III. Gieter J. van Venlo, gietjaar 1484, diameter 106, gewicht 730 kg. Oorlogsregistratienummer: 5-M-13 (niet gestolen) Opschrift: (licht afwijkend van onze lezing hierboven): DYT YS DER GEMEINDE KLOECK VAN ELSLO ANNO MILLENO QUATER C OCTOGENO: IV MENSIS MAII FUERAT : FUSAQ: CAMPANA: HAC CUNCTIS GRATA MARIA NOMEN MICHI DATA : DE VENLO FUSIT JOHANNIS ME: BENE REFECIT : In het Liber Memorialis, blz. 214 lezen wij van de hand van pastoor Schoolmeesters. We weten niet over welke van de twee gestolen klokken het gaat. Op zaterdag 15 dec. 1945 werd de klok, tijdens den oorlog door de Duitsers uit onze kerk weggehaald, weer teruggebracht. De klepel echter, is actergebleven, en voorlopig zal zij dus nog niet kunnen luiden. Intussen zijn wij dankbaar, en binnen afzienbaren tijd zal 't weer zijn "ut per illius tactum et sonitum fideles invitentur ad sanctam ecclesiam". (vert. dat door haar slag en geluid de gelovigen uitgenodigd worden naar de heilige kerk." 4 Bezichtiging Klokken en toren zijn normaliter te bezichtigen tijdens de Open Monumentendag op de zondag van het tweede volle weekend van september. De eerstvolgende keer is gepland op zondag 14 september 2025. In de weken voorafgaand aan Open Monumentendag worden hier mededelingen gedaan. 5 Luiden en slaan Bij het luiden beweegt de klok zelf (ze slingert heen en weer) zodat deze de zware vrij hangende klepel kan raken. Het doppler-effect van de bewegende klok zorgt voor het typische geluid van luiden. Bij het slaan hangt de klok stil en wordt deze door een (klok)hamer aangeslagen, b.v. bij de uurslag. Bij het Agnelus wordt de middenklok (Jozef) 3 maal geslagen. Dit wordt 3 maal herhaald met ca 15 sec. tussenpauze. Na de derde keer volgt gedurende één minuuut op de kleine klok (Catharina) het luidgedeelte. Het Angelus wordt op onze drie kerken om 8:01, 12:01 en 18:01 uur geluid. Eén minuut over het uur is om de tijdslag op het volle uur niet te verstoren. 6 Voetnoten